“Arpas, gaitas y violines”. Faro de Vigo, 03/10/1965.
É agradable ver na prensa os titulares que nos anuncian a renovada, aínda que algo tardía presencia do “Festival do Mundo Céltico” no programa das festas viguesas, se ben este ano limítase á melodía das nosas nativas gaitas. Outros anos, temos que esperalo, recibiremos visitantes de terras célticas irmás, que continúen a tradición xa establecida en dúas ocasións por gratas embaixadas bretonas. Cando estas nos brindaron a súa arte puidemos comprobar que non é sempre precisamente a gaita o máis típico, polo menos nos tempos actuais, das manifestacións musicais dun pobo céltico. En realidade onde a gaita predomina marcadamente é tan só en Escocia e en Galicia. Os galeses non empregan con especial preferencia outro instrumento musical que o das súas magníficas voces, sobre todo nos seus maxistrais coros -consecuencia dos seus himnos relixiosos e da afección dos mineiros a esta modalidade. En Irlanda, a verdade, non tiven nas miñas visitas ocasión de oír a gaita, que coñezo máis ben a través dos desfiles da Garda Irlandesa nas solemnes e reais cerimonias londinienses…
Claro está que existe a arpa céltica, pequena, procedente dos máis remotos tempos da raza. Pero o seu emprego actual debe de atoparse limitado ós “eistedfodd” galeses, os “ceilidh” de Irlanda -é dicir festas un tanto arcaicas- e algún que outro concerto, pero sen carácter verdadeiramente popular.
Eu teño, é verdade, inesquecibles recordos dos concertos das Keneddy-Fraser, nai e filla, coleccionistas e intérpretes, co acompañamento da arpa, das insuperables cancións das illas Hibrídeas. Ninguén que oíse perderá xa, por exemplo, a resonancia no seu ánimo da letra e música da “Canción de amor de Eriskay”… “A música es ti do meu corazón ouh “crulh mo chree”, arpa de ledicia a lúa que é guieiro na noite, ti es para min a luz e a vida. Nas miñas soedades, branco cor amado, cando a noite moura, ou a mar é fera, pola luz do amor os meus pés atopan o vello camiño que onde ti me levas…”.
Cando eu tiven o pracer de coñecer Irlanda o instrumento popular e festivo non era a arpa nin a gaita senón o violín. Non sei dende cando este instrumento, certamente de orixe exótica, fíxose popular na verde Erin. Pero sei que xa no século XVII, Raftery, o violinista errante, o poeta cego, deunos, en gaélico posteriormente traducido ó inglés por Douglas Hyde, esta sintética e conmovedora autobiografía -” Son Raftery o poeta, cheo de amor e de espranza con ollos que non teñen luz e con ternura sin pena. Vou cara ó Poente, en pelerinaxe, pola luz do corazón, débil e canso deica o fin do camiño. Olládeme agora cara a parede, tocándolle música a petos valeiros…”.
Máis tarde xa neste século pero hai máis anos do que quixese recordar, tocou para min “a música das fadas” o violinista Eamonn, nas Illas Blasket, a terra máis occidental do vello continente, hoxe deshabitada, melodía que a min soábame algo así como unha fusión de alalá e muiñeira. Non sei se os ritmos e instrumentos modernos eliminarían das festas populares ó violín, tan adaptado ó vertixinoso movemento dende a maioría dos bailes irlandeses máis típicos. Aínda que tamén me gustan os “Beatles”, sentiríao…
E para rematar, unha manifestación poética á par da significación do violín en Irlanda é a variada e extensa gama poética de Yeats, non sempre absorto no “crepúsculo céltico”… os belos amores tristes e imposibles, as especulacións filosóficas ou as visións orientais, senón sinxelamente e finamente un humorista irlandés. Aquí temos, en versión galega, o seu “Violinista de Dooney”:
O violinista de Dooney
Cando o meu violín toco en Dooney,
baila a xente cal onda do mar;
meu curmán é abade en Kilvarnet,
en Mocharabuiee meu irmán.
Eu paséi xunto deles e olléinos
nos seus libros de pregos a ler;
eu lía no meu, de cantigas,
que na feira de Sligo merquei.
O chegarmos ó cabo do tempo,
a onde Pedro se senta con pompa
ha sorrirlle ós tres vellos espritos
mais abrirme o primeiro a sua porta.
Poilos bós son tamén sempre ledos,
a non ser que más sorte lles cadre,
e ós ledos lles gusta o violín,
e ós ledos lles gusta bailare.
E ó verenme alí, toda a xente
vai chegar xunto a min e dirá
“Eche o violinista de Dooney”
e han bailar como a onda do mar.
P. R. Castro.