Nesta entrevista, María Alonso Seisdedos, gañadora da XXª edición do Premio Plácido Castro de Tradución, desvela aspectos de moito interese da súa relación coa obra premiada e, en xeral, da súa tradución e tamén achega a súa particular visión do estado da tradución en Galicia.

Que te levou a traducir a obra de Irene Solà?

En realidade, a idea non partiu de min, senón de Kalandraka, editora coa que me apetecía moito colaborar. Fun a Barcelona, despois de moitos anos sen pisar aló nin falar catalán, a convite da AELC na edición piloto do encontro de tradutores Small is great, promovido pola CEATL, onde nos xuntamos profesionais de diversas linguas europeas. Volvín cargada de libros que me entusiasmaron. Entre eles, un de Sebastià Portell, que acaba de publicar Edicións Positivas (O día que morreu David Bowie), e outro de Irene Solà (El dics / Os diques). Este non foi adiante pero un tempo despois Kalandraka propúxome traducir Canto jo… Os prazos e as condicións eran aceptables e asinamos contrato.

Con todo, as propostas de tradución que eu fago son contadísimas. En xeral, son as editoras as que mas ofrecen e en función dos prazos e as condicións chegamos ou non a un acordo. Agás no caso de obras que xa lin, non sei de antemán se me van gustar ou non, de modo que non é ese nunca o meu criterio de escolla. A paixón que sinto por este oficio vai alén do meu gusto lector persoal: céntrase no proceso de translación de contidos e estilos entre linguas e non me interesa o que se conta senón como se conta. Dito isto, podería parecer que tanto me dá o que traduza. Non é certo: cando unha obra está ben escrita e canto maiores sexan as dificultades que presenta, canto máis teña que romper a cabeza, máis gozo. Taras que ten unha.

Que destacarías dela?

A escrita de Irene Solà é unha beleza e non había de ser menos neste caso. Con todo, penso que o que sorprende, amais, en Canto eu… é a estrutura de coro, pois niso consiste, nun coro das diversas voces da montaña que transitan polas súas páxinas: voces de seres animados ou animados, vivos, mortos, do presente e do pasado, da tradición e da innovación, en singular ou plural, mesmo a do espectador foráneo.

Que dificultades principais atopaches?

Para min, en calquera tradución, o reto está sempre en meterme no papel. Tardo un tempo en adaptarme para conseguir que o texto flúa, dentro do posible, como no orixinal. É un proceso que non sei explicar. Avanzo como se escalase unha montaña (unha montaña, se cadra, que baila e a ameaza esfragarme ao baleiro?), renegando, acorada, tropezando e cambaleándome, ata que de pronto un día a superficie se torna máis ou menos cha. Neste caso, as seccións, ao seren de diferente voz e estilo, esixían cadansúa adaptación paulatina.

Vin vídeos en internet da festa do oso de Prats de Molló, que non coñecía, e tamén encontrei unha tese sobre as bruxas (que a propia Solà cita nunha nota ao final, pero nunca leo o libro enteiro antes de traducilo), como base do relato correspondente. Ademais ―vantaxes de tratar con autores vivos―, púidenlle consultar dúbidas sobre palabras e expresións que non acababa de ver claras. Un caso particular que me desconcertou foi estibar. Non encaixaba no contexto a definición que me daban os dicionarios co que o sentido común me dicía que debía ser (por certo, que o sentido debe imperar: se algo non ten sentido, quizais é que o entendín mal; a dúbida como norma sempre). Solà confirmoume que a intuición miña coincidía co significado que se lle dá na comarca de Osona e que en galego vén sendo «puxar por, tirar de».

Como sitúas esta tradución na evolución da túa propia obra?

Non sei na miña evolución, pero na miña traxectoria é un fito transcendente. Para min, no persoal e íntimo, foi ante todo un reencontro co catalán, que sería, moi probablemente, a lingua á que estaría traducindo agora se en 1984, cando rematei a carreira, chego a quedar en Cataluña en vez de volver a Galicia, porque daquela tiña un coñecemento ben máis fondo do catalán. Aos poucos o galego foi invadindo o espazo que ocupara o catalán e agora cústame mesmo falalo, pero non o esquecín, aínda aí mergullado na memoria. Foi tamén a primeira ―e xa non podo dicir a derradeira porque acabo de entregar a cuarta― colaboración con Kalandraka. O recoñecemento do premio Follas Novas sorprendeume e fíxome moi feliz, porque levo desde 2018, en que abandonei a tradución audiovisual, dedicándome en exclusiva á tradución literaria. Vivir da tradución audiovisual primeiro ou literaria agora é duro, tanto que recorrentemente me dá un baixón e penso en dedicarme a criar galiñas, como, xustamente, venres pasado comentaba na rolda de correo dunha asociación de tradutores antes de recibir a chamada da Fundación Plácido Castro. Por causa de ou grazas a este novo pulo, as galiñas, miñas pobres, van ter que agardar outro pouco por min.

Como observas o panorama da tradución en Galicia actualmente?

Ai… Depende con que lentes o analice. Cada vez hai máis e mellores profesionais, así que nese sentido o presente debera ser garantía de futuro esplendoroso. Dado que se publica moito, tamén tradución, quen traduce ten, polo de agora, traballo abondo (ollo, que isto non implica sempre condicións económicas dignas e respecto á Lei da Propiedade Intelectual, mais esa é unha batalla nosa e o asociacionismo aí desempeña un papel crucial: tradutores asociádevos!). Non obstante, se ben os lectores galegos son moi fieis, son poucos e dubido que dean abasto a ler, xa non digo todo, senón aquilo que de calidade sae cada ano. Barrunto que isto vaia estoupar nalgún momento… e os deuses non me escoiten.

En canto á ausencia de compromiso do Goberno da Xunta coa lingua non cómpre espraiarse moito. Alguén viu que dean un premio de tradución? E as axudas á tradución que son senón unha carreira de obstáculos? Para cando un Instituto Rosalía Castro?